Bouw van DNA en RNA - Erfelijk materiaal - Biologie - Theorie - Toelatingsexamen arts en tandarts

Chromatine

In het plasma van de celkern zit een kluwen van draden dat we chromatine noemen. Dit bestaat hoofdzakelijk uit DNA-moleculen en in mindere mate uit RNA-moleculen.
Daarnaast komen in het chromatine ook aan DNA-gebonden eiwitten voor.

Nucleïnezuren

DNA is de afkorting voor deoxyribose nucleic acid.
RNA is de afkorting voor ribose nucleic acid.
Zij bevatten de erfelijke informatie. Ze zijn opgebouwd uit nucleotiden.
Elke nucleotide is opgebouwd uit:
Een suiker
Een stikstofhoudende base
Een fosfaatgroep

De suiker in nucleotiden

Bij DNA is de suiker desoxyribose (engels: deoxyribose).
Bij RNA is de suiker ribose.
ribose
desoxyribose

Stikstofhoudende basen

De nucleotiden worden aangeduid met een lettercode, die bepaald wordt door de basen (“stikstofhoudende basen”).
In DNA zijn er 4 basen: A (adenine), T (thymine), G (guanine) en C (cytosine).
In RNA vervangt de base U (uracil) de base T (thymine). Dus in RNA zijn de 4 basen A, U, G en C.
Adenine en guanine zijn purines (twee ringen).
Cytosine, thymine en uracil zijn pyrimidines (één ring).

Aaneenschakeling van nucleotiden

De nucleotiden vormen een lange keten, waarin de informatie opgeslagen is door de volgorde van basen, vb. C-C-G-A-C-T-C…
DNA komt meestal dubbelstrengig voor. Daarbij zullen de volgende paren gevormd worden:
C in de ene DNA-streng koppelt met G in de andere streng.
A in de ene DNA-streng koppelt met T in de andere streng.
De verbindingen zijn waterstofbruggen.
De twee strengen zijn dus complementair aan mekaar.

Aaneenschakeling van nucleotiden

Van onder naar boven gezien verloopt de ene streng in de richting 3' naar 5', de andere in de richting 5' naar 3'.
Deze nummering is gebaseerd op de nummering van de koolstofatomen in de desoxyribose.

Dubbele helix

De twee strengen zijn gewonden als een rechtsdraaiende wenteltrap (dubbele helix).
Opmerking: RNA is meestal enkelstrengig.

Leven is DNA

Alle levende organismen hebben DNA als erfelijk materiaal. De enige uitzonderingen zijn RNA-virussen, maar virussen worden meestal niet als levende organismen beschouwd.
De lengte van het DNA in één cel bij de mens is ongeveer 2 meter lang en bevat ongeveer 3 miljard nucleotidenparen.
Opmerking: het menselijk lichaam bestaat uit ongeveer 4.1013 cellen. Als we dus al het DNA van één mens zouden uitrekken en achter elkaar leggen, komen we tot een ontstellende lengte: 8.1013 = 80000.109 m = 80000 miljoen kilometer! (ter vergelijking: de afstand Aarde-Zon is ongeveer 150 miljoen kilometer).